GENELGE 2011 /58 Kanuna Göre 4/1-(a) ve 4/1-(b) Kapsamındaki Sigortalıların Tahsis İşlemleri

3. Yaş
3.1. Sigortalı emeklilik işlemlerinde yaş kavramı ve uygulaması
Yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanmasına ilişkin haklardan yararlanmak için
Kanunda yer alan şartlardan biri de yaş olup, Kanunun 57 nci maddesinde, sonradan yapılacak yaş düzeltmelerinde, sigorta kolları için yaşın hesabında aşağıda belirtilen doğum tarihlerinin
esas alınacağı öngörülmüştür. Buna göre;
İş kazasıyla meslek hastalığı halinde, hak sahiplerine bağlanacak gelirlerin hesabında, iş
kazasının olduğu veya meslek hastalığının hekim veya sağlık kurulu raporu ile ilk defa tespit
edildiği tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri,
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin yaş ile ilgili hükümlerin uygulanmasında,
sigortalıların, mülga 5417, 6900, 506, 1479 ve 2926 sayılı kanunlar ile 2925 ve 5434 sayılı
kanunlara, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklara veya Kanuna göre ilk
defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi oldukları tarihte, nüfus kütüğünde kayıtlı
bulunan doğum tarihleri,
Ölüm sigortasında hak sahibi çocukların yaşlarında, sigortalının Kanuna veya mülga
kanunlar kapsamında ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olduğu tarihte, nüfus
kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri, sigortalının çalışmaya başlamasından sonra doğan
çocukların ise nüfus kütüğüne ilk yazılan doğum tarihleri,
esas alınacaktır.
Sigortalıların, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının tespit edildiği veya ilk defa
uzun vadeli sigorta kollarına tabi olduğu tarihten sonraki yaş düzeltmeleri dikkate
alınmayacaktır.
Diğer taraftan, nüfus kütüğünde ilk defa kayıtlı olan doğum tarihinin;
Nüfus kütüğünün yenilenmesi sırasında, yeni kütük kayıtlarına,
Nüfus kütüklerinin naklinde, yeni nüfus idaresi kayıtlarına,
Türk vatandaşlığına geçenlerin Türkiye’deki nüfus idaresi kayıtlarına,
hatalı işlenmiş olması nedeniyle yapılan düzeltmelerin, sigortalıların iradesi dışında nüfus
idaresince yapılan maddi hataların giderilmesi amacını taşıması nedeniyle düzeltilmesi halinde,
bu hususların belgelenmesi veya mahkeme kararında belirtilmiş olması halinde söz konusu kayıt
düzeltmelerinde, düzeltilen yeni kayıt esas alınacaktır.
3.2. Yaş hadlerinden indirim yapılması
Kanunda aşağıda belirtilen durumlarda sigortalıların emeklilik için öngörülen yaş
hadlerinden indirim yapılması öngörülmüş olup, bunlar;
506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet süreleri,
Kanunun 40 ıncı maddesi kapsamındaki fiili hizmet süresi zamları,
Kanunun 28 inci maddesi kapsamında kadın sigortalılardan başka birinin sürekli
bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra
geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biridir.
3.2.1. 506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet
süreleri
Kanunun geçici 7 nci maddesinde 506 sayılı Kanunun mülga ek 5 inci maddesinde
sayılan itibari hizmet süresi kapsamında yer alıp, Kanunun 40 ıncı maddesinde sayılmayan
işlerde, Kanunun yürürlük tarihinden önce geçen çalışma sürelerinin itibari hizmet süresi olarak
değerlendirilmesinde, 3600 prim gün koşulunun aranmayacağı öngörülmüş olup, Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu kapsamda geçen itibari hizmet süreleri beş yıldan çok olmamak
üzere yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen yaş hadlerinden indirilecektir.
Kanunun yürürlük tarihinden önce 4/1-(a) kapsamında itibari hizmet süresi bulunup,
Kanunun yürürlük tarihinden sonra 4/1-(b) kapsamında çalışan ve tahsis talebinde bulunan
sigortalılara Kanunun geçici 2 nci maddesine göre aylık bağlanırken, aylığa hak kazanma
koşullarının 4/1-(b) sigortalılık haline göre belirlenmesi durumunda, itibari hizmet süreleri
dikkate alınmayacak, ancak, sigortalıya 4/1-(a) kapsamında aylık bağlanması durumunda, itibari
hizmet süreleri emeklilik için aranan yaş hadlerinden indirilecektir.
3.2.2. Fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki hizmetler
Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen fiili hizmet süresi zammının yarısı üç yılı
geçmemek üzere Kanunda yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden
indirilecektir. Ancak, yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve maluliyet halleri
hariç 40 ıncı maddenin 10 numaralı bendinde yer alan “Yer altı İşlerinde” (Maden ocakları
(elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı
gibi yer altında yapılan işler.) çalışan sigortalıların en az 1800 gün, diğer bentlerde yer alan
sigortalıların ise en az 3600 gün Kanunda belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır. Yaş
haddi indirimindeki süre sınırı yer altı işlerinde çalışanlar için uygulanmayacaktır.
Sigortalıların farklı fiili hizmet süresi zammına tabi işyerinde çalışması halinde, yaş
haddinden indirim yapılması için gerekli olan 3600 günün tespitinde tüm işyerlerinde geçen
hizmetler dikkate alınacaktır. Ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı
hesaplanırken, yeraltı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilecektir.
Örnek: Sigortalının kurşun arsenik işyerinde 1400 gün, radyoaktif ve radyoiyonizan
işyerinde 1300 gün, Kanalizasyon işyerinde ise 1600 gün çalışmasının olması halinde;
Kurşun arsenik işleri FHSZ: 1400 x 60/360 = 233,3 =) 234 gün (söz konusu işyerinde her
360 gün için eklenecek FHSZ 60 gündür)
Radyoaktif ve radyoiyonizan işleri FHSZ: 1300 x 90/360 = 325 gün (söz konusu
işyerinde her 360 gün için eklenecek FHSZ 90 gündür)
Kanalizasyon işleri FHSZ: 1600 x 180/360 = 800 gün (söz konusu işyerinde her 360 gün
için eklenecek FHSZ 180 gündür)
Toplam FHSZ: 234 + 325 + 800 =1359 gün
İşyeri : Kurşun arsenik Radyoaktif ve radyoiyonizan Kanalizasyon
Hizmet Süresi : 1400 1300 1600
FHSZ : 234 325 800
Yaş haddinden indirim yapılmasında aranan 3600 prim gün sayısının tespitinde fiili
hizmet süresi zammı kapsamında tüm işyerlerinde geçen hizmet süreleri (1400 + 1300 + 1600 =
4300) toplamı dikkate alınacak ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı
hesaplanırken, yer altı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilecektir. Örnekte
kanalizasyon işyerinde en az 1800 gün çalışma koşulu oluşmadığından, bu işyerinde geçen 1600
gün karşılığı 800 gün (2 yıl 2 ay 20 gün) fiili hizmet süresi zammı yaş hadlerinden indirim
işleminde dikkate alınmayacaktır. Buna göre;
FHSZ : 234+325= 559
Yaş indirimine esas FHSZ: 559/2 = 279 ( 9 ay, 9 gün)
3.2.3. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın
sigortalılar
Kanunla getirilen yeni bir düzenleme olup, yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan
kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların,
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, emeklilik
yaş hadlerinden indirilecektir.
Söz konusu indirimin yapılabilmesi, kadın sigortalının bu durumunu belgelendirmesi
koşuluna bağlı bulunmaktadır. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğun
varlığı sağlık kurulu raporu ile belgelenecek, rapor tarihinin Kanunun yürürlük tarihinden önce
olması halinde, kadın sigortalılara bu hak Kanunun yürürlük tarihinden sonraki süreler için
verilecektir. Malul çocuğun ölümü veya bakıma muhtaçlığının kalkması halinde, Kanunun
yürürlük tarihinden ölüm tarihine veya bakıma muhtaçlığın kalktığına karar verilen sağlık kurulu
rapor tarihine kadar geçen hizmetlerin dörtte biri emeklilik yaş hadlerinden indirilecektir.